Toplumda infertilite oranı yaklaşık %15’dir. İnfertil çiftlerin yaklaşık yarısından erkek faktörü sorumludur.
Erkek infertilitesi nedenleri:
Varikosel,Obstrüksiyon(tıkanıklık),Testislerin inguinal kanalda kalmış olması,İmmünolojik nedenler,Ejekulatuar bozukluklar,Testiküler yetmezlik,Gonadotoksinler,Endokrinolojik faktörler,Enfeksiyon,Seksüel disfonksiyon,Sistemik hastalıklar,Sertoli Cell Only sendromu,Genetik faktörler.
İnfertil erkeğin değerlendirilmesinde aşağıdaki yöntemler izlenir:
-Ayrıntılı anamnez: Burada infertilite (kısırlık)süresi,daha önce yapılan tetkik ve tedaviler,ilişki sıklığı,çocukluk çağında geçirilmiş enfeksiyonlar,Sistemik hastalıklar(Diabet,Multipl Skleroz gibi),Önceki geçirilmiş cerrahi operasyonlar kullanılan ilaçlar,ailesel öykü alınır.
-Fizik inceleme: Penis boyutunun küçük olması hipogonadizm için uyarıcı olabilir.Üretrada hassasiyet veya sertlik üretrit veya üretral darlık nedeni olabilir.Testislerin hacimlerinin değerlendirilmesi oldukça önemlidir.Testis hacminin az olması sperm üretiminde azlık ile paralel olmaktadır.Testis uzun aksı en az 4 cm. olmalıdır.Testislerin kıvamı da çok önemlidir,çok sert –nodüler veya çok yumuşak olmamalıdır.Epididimlerin sert olarak ele gelmesi kronik epididimit ve obstrüksiyonu gösterebilir.Varikosel ele geliyorsa testiküler atrofi ve semen parametrelerinde bozulmaya yol açabilir.Eğer muayenede damar genişlemeleri ele geliyorsa 2.veya 3. derecede olabilen varikosel operasyondan fayda görebilir.
-Laboratuar testleri: İlk olarak semen analizi ile başlanmalıdır.Semen analizi için 3 günlük cinsel perhiz gerekir.WHO referans değerleri:
Sperm morfolojisi spermin dölleme yeteneğini belirler.Morfolojinin yani şeklin normal olmasıyla spermin fonksiyonunun iyi olması arasında doğru oranlı bir korelasyon vardır.Morfoloji bozukluğunun nedenleri arasında doğumsal anomaliler,varikosel,yüksek ateş,enfeksiyonlar,sigara,alkol,uyuşturucu sayılabilir.Morfolojik bozukluklarda ideal olan 6 hf. sonra semen analizini tekrar ettirip sorunun devam edip etmediğine bakmaktır.
Hormonal değerlendirme: Muayene normal veya obstrüksiyon dediğimiz tıkanıklık varsa FSH,LH,Testosteron normaldir.
Spermatojenik yetmezlik varsa FSH yüksektir.LH ve Testosteron normaldir.
Testiküler yetmezlik varsa FSH,LH yüksek ve Testosteron normal veya düşüktür.
Hipogonadizm de ise tüm hormonlar düşüktür.
FSH hormonu seminifer tubulusların fonksiyon durumunu yansıtır.2-3 kat yüksek olması spermatogenezin olumsuz etkilendiğini yansıtır.
LH hormonu ise testiküler testosteronun leydig hücrelerinden salınımını indükler.
İnfertil erkeklerde %6 olan karyotip anomalileri azospermiklerde %10-15 olarak bulunur.Anomali olarak da monozomi,trizomi,translokasyonlar saptanır.
Azospermik hastalarda seks kromozom anomalileri,oligospermiklerde ise otozomal kromozom anomalileri daha sık görülür.
Spermatogenezden Y kromozomunun sorumlu olduğu bilinmektedir.Y kromozomu üzerinde bulunan AZF bölgesindeki genlerde oluşacak mikrodelesyonlar spermatogenezi olumsuz etkilemektedir.Cerrahi sperm elde etme yöntemleri:
MESA: Epididimden açık mikrocerrahi girişim yoluyla sperm elde etme tekniğidir.Obstrüktif olguların düzeltilebilme olanağının olmadığı durumlarda uygulanır.
PESA: Lokal anestezi ile yapılır,minimal invaziv cerrahi bir prosedürdür.Obstrüksiyon olgularında yapılır.Ama çoğu merkez tarafından uygulanmaz.
TESA: epididimin MESA yada PESA gibi yöntemlere uygun olmadığı ve sperm üretiminin var olduğu bilinen olgularda yapılır.
TESE: Açık cerrahi bir yöntemdir.Sperm elde etme ihtimali yüksek dokuların petri kabına alınıp incelenmesi ile yapılır.Özellikle non-obstrüktif azospermi olan olgularda sperm sağlanması için yapılır.TESE işleminden sonra testis içindeki testosteron baskılanacağı için 6 ay kadar iyileşme süreci verilmelidir.
MİKROTESE: Testislerden parça alma işlemi operasyon mikroskobu altında 20-30 kat büyüterek yapılır.Burada dilate tubuller toplanarak sperm çıkma ihtimali yüksek olan dokular alınmaktadır.Genel anestezi ile yapılır ve 1.5-2 saat sürer.Sperm bulma oranı yaklaşık %50 civarındadır.
Klinefelter olgularında bile MİKROTESE ile sperm bulma oranı yaklaşık %30-40 civarındadır.Klinefelter sendromu bir PGT endikasyonudur.